Verkenningsvliegtuigen vliegen over potentieel vijandige naties om fotografische en elektronische inlichtingen te verzamelen.
De bemanningen van deze machines hebben liever niet dat ze “spionagevliegtuigen” worden genoemd, omdat deze status van invloed kan zijn op hun veiligheid en behandeling als ze worden neergeschoten en gevangen genomen. Deze wat spannendere benaming is echter wel gemeengoed geworden voor dit soort toestellen.
Ze mijden de publiciteit, veranderen stilletjes de loop van de geschiedenis en vliegen vaak in extreem gevaarlijke situaties. Wij kijken naar tien bemande vliegtuigen van dit type die volgens ons de belangrijkste in de geschiedenis zijn.
10: Mikoyan-Gurevich MiG-25R ‘Foxbat’
Vanaf het begin was het de bedoeling dat er een verkenningsversie van de extreem snelle en hoog vliegende Sovjet MiG-25 zou komen.
De MiG-25R droeg camera's en elektronische sensoren in Sovjetdienst, evenals in een handvol exportversies. De MiG-25 verdient zijn plaats op de lijst vanwege zijn impact als inlichtingenverzamelaar op het internationale toneel.
De inzet van Sovjet MiG-25's en piloten in Egypte in maart 1971 en hun ongehinderde vluchten over Israël waren een schok voor de Amerikanen. Hoewel hun bijdragen aan de Egyptische veiligheid en inlichtingen minimaal waren, was hun impact op de Israëlische veiligheid groot.
10: Mikoyan-Gurevich MiG-25R ‘Foxbat’
Zelfs met slechts twee Mach 2.5 vluchten per maand in het luchtruim boven Israël, riep het onvermogen van Israëlische F-4's en Mirage III's om de Foxbats te onderscheppen en te vernietigen ernstige vragen op in Tel Aviv en in Washington over het vermogen van Westerse vliegtuigen om een Sovjetvliegtuig aan te vallen dat als het gevaarlijkste tot dan toe werd beschouwd.
De overvluchten met de MiG-25R om foto-inlichtingen te verzamelen, waren belangrijke escalaties. Deze leidden tot de Oktoberoorlog van 1973 en een korte diplomatieke confrontatie tussen de supermachten over een mogelijke Sovjetinterventie namens het omsingelde Egyptische Derde Leger.
Voor het eerst moesten Westerse militaire leiders, dankzij de MiG-25, de Sovjetluchtverkenning serieus nemen.
9: Zakenvliegtuig
Decennialang konden maar weinig landen zich de voldoende grote en even dure vliegtuigen veroorloven die nodig waren om routinematige communicatie- en elektronische inlichtingenverzameling uit te voeren. Dat veranderde toen er kleinere sensoren en analysers aan boord beschikbaar kwamen en er vaak geen behoefte meer was aan meerdere operators.
Eerdere omvangrijkere apparatuur vereiste het gebruik van een groot viermotorig vliegtuig zoals de RC-135.
Met de komst van compactere technologie konden bijna alle landen zich nu eindelijk een “goedkoop spionagevliegtuig” veroorloven in de vorm van een omgebouwd zakenvliegtuig.
9: Zakenvliegtuig
Dit resulteerde in de aanschaf en conversie van varianten van grote tweemotorige zakenjets of regionale vliegtuigen zoals de Gulfstream IV (gebruikt door Zweden), de G550 Nahshons (gebruikt door Israël) en Bombardier Global Express Sentinel R1's (gebruikt door het VK). Zelfs de Verenigde Staten, met haar enorme defensiebudget, onderzoekt het gebruik van zakenjets om de verouderende vloot RC-135's te vervangen.
Gezien hun oorspronkelijke doel zijn zakenvliegtuigen relatief snel en hebben ze een groot bereik. Ze vliegen ook hoog - meestal ver boven de kruishoogte van lijnvliegtuigen. Bovendien zijn ze veel gemakkelijker en goedkoper te onderhouden dan een groot viermotorig vliegtuig.
8: Boeing C-97 Stratofreighter
Het C-97 vrachtvliegtuig was afgeleid van de B-29 bommenwerper. Een handvol ervan werd geconfigureerd met ultra-discrete inlichtingensystemen en opereerde jarenlang in het volle zicht. Dat was dan ook precies de bedoeling van de Amerikaanse luchtmacht.
Vanaf het begin van de jaren 50 installeerde een weinig bekende Texaanse organisatie, Big Safari genaamd, een krachtige BIG BERTHA-camera in een C-97.
Door het slimme gebruik van spiegels en de meesterlijke camouflage van de buitenkant van het vliegtuig, was het zowel van binnen als van buiten niet te onderscheiden van andere transportvliegtuigen.
8: Boeing C-97 Stratofreighter
Gestationeerd op de luchtmachtbasis Rhein-Main in West-Duitsland, begon het al snel beelden van hoge kwaliteit te maken van Sovjet- en Oost-Duitse strijdkrachten langs de grens.
Hoewel het toestel niet hoger mocht vliegen dan 3000 meter, vloog het routinematig Berlijn binnen langs de drie luchtcorridors vanuit het Westen.
Ondanks zijn onschuldige uiterlijk waren de Sovjets zich terdege bewust van zijn geheime rol. Toch duurde het operationele leven van de C-97 als spionagevliegtuig bijna 25 jaar.
Big Safari zou uitgroeien tot 's werelds grootste en meest succesvolle ombouwer van vliegtuigen tot spionagevliegtuigen.
7: Lockheed EP-3
Dit vliegtuig van de Amerikaanse marine is de spionageversie van de P-3 voor onderzeebootbestrijding. In 1963 wilde de CIA een vervanger voor haar RB-69's die werden gebruikt voor geheime verkennings- en droppingsoperaties in Europa en China.
Tegen 1964 waren drie P-3's geconfigureerd voor elektronische inlichtingen. Dit is het verzamelen van inlichtingen door middel van elektronische sensoren. Het doel is vaak om de capaciteiten van een doelwit te beoordelen, zoals de locatie en aard van een radarinstallatie.
In 1966 werden ze overgebracht naar een geheim squadron dat werd gebruikt door Taiwan. Naar verluidt uitgerust met AIM-9 Sidewinder-raketten voor zelfverdediging, vlogen ze 'signals intelligence'-missies voor de kust van de Volksrepubliek China.
7: Lockheed EP-3
Uiteindelijk werden ze teruggegeven aan de US Navy en tegen het einde van de jaren 60 maakten de toestellen deel uit van de kleine EP-3-vloot die samen met EA-3's en EC-121's opereerde. De missies, die tot op de dag van vandaag doorgaan, zijn grotendeels gericht op maritieme operaties en perifere vluchten langs kustgebieden die van belang zijn voor de Amerikaanse marine.
De beroemdste EP-3 is ongetwijfeld het toestel dat door een Chinese Shenyang J-8 werd geraakt tijdens een vlucht in april 2001 en een noodlanding maakte op het eiland Hainan.
Het vliegtuig en de geheime inhoud ervan werden door de Chinezen onderzocht. Er werden blijkbaar enkele opmerkelijke ontdekkingen gedaan, maar de bemanning en het vliegtuig werden uiteindelijk allemaal gerepatrieerd.
De EP-3 werd de steunpilaar van de langeafstandsinlichtingenverzameling van de US Navy in vredestijd.
6: Douglas EA-3 Skywarrior
Toen de Amerikaanse marine in de jaren 50 een grotere rol wilde spelen in het uitvoeren van nucleaire aanvallen vanaf vliegdekschepen, kwam de Douglas A3D naar voren als tweemotorige 'zware' bommenwerper.
Al snel voerde dit relatief grote vliegtuig echter ook elektronische inlichtingenmissies uit.
Dit bleek vooral waardevol omdat sommige van de belangrijkste inlichtingen over de Sovjet-marine alleen verkregen konden worden tijdens korte perioden waarin deze ver van de thuiswateren opereerde.
6: Douglas EA-3 Skywarrior
Het lanceren van een EA-3 (en RA-3-varianten) vanaf een nabijgelegen groep vliegdekschepen leverde vaak de laatste gegevens op over nieuwe raketten en radar aan boord van de schepen.
Verscheidene EA-3-vliegtuigen verzamelden ook telemetrie-inlichtingen en communicatie-inlichtingen over ballistische rakettesten van de Sovjets.
Tegen de tijd dat VQ-2 zijn laatste EA-3 in 1991 met pensioen liet gaan, had dit type toestel meer dan drie decennia aan maritieme inlichtingen en perifere elektronische inlichtingen verzameld.
5: Boeing RB-47 Stratojet
De door propellers aangedreven RB-50's en RB-36's waren kwetsbaar voor Sovjet MiG-15's. Daarom vestigde de Amerikaanse luchtmacht haar hoop op de snelle B-47, een hoog vliegende jet.
De eerste overvlucht over de Sovjet-Unie was een fotografische inlichtingenmissie van de B-47B boven het schiereiland Chukotskii in oktober 1952, die veel aandacht trok van MiGs. Een andere overvlucht werd achtervolgd door tientallen MiG-15's en MiG-17's voordat het toestel veilig terugkeerde naar het VK.
5: Boeing RB-47 Stratojet
De belangrijkste overvlucht van de RB-47 boven Sovjet-grondgebied was een serie vluchten in het begin van 1956.
Vanuit Groenland vlogen 20 RB-47E's met fotocamera's, RB-47E's met zijradars en RB-47H's met elektronische camera's 156 vluchten tot ver in de USSR uit. Verbazingwekkend genoeg werd er geen enkel toestel neergeschoten.
Tussen 1956 en 1967 vlogen RB-47's duizenden dagelijkse routinemissies vanaf bases in de VS, Engeland, Japan en Turkije. Hierbij werden de routes en procedures vastgelegd en gevalideerd die het Amerikaanse Strategic Air Command en zijn opvolger, het Air Combat Command, tot op de dag van vandaag gebruikt.
Dit toestel was echt de pionier van de luchtverkenning in vredestijd tijdens de Koude Oorlog.
4: English Electric/Martin Canberra
De English Electric Canberra was een meester in de vroege verkenning met straalmotoren. De Canberra PR.3 was naar verluidt het eerste speciaal gebouwde fotoverkenningsvliegtuig voor de Britse RAF en kwam in 1952 in dienst.
Het jaar daarop vloog het al elektronische verkenningsmissies vanuit West-Duitsland over de Oostzee en vanuit Irak over de Zwarte Zee en de Kaspische Zee.
Een handvol van deze toestellen, in licentie gebouwd door Martin in de Verenigde Staten als de RB-57A, vloog op grote hoogte over de USSR, de Volksrepubliek China en Noord-Korea.
4: English Electric/Martin Canberra
Andere missies waren Baltische vluchten en vluchten vanuit Turkije. Taiwan vloog met RB-57D's over China. Het verlies van een van deze toestellen in oktober 1959 wordt beschouwd als het eerste vliegtuig dat werd neergeschoten door een grond-luchtraket. Dit was een les die pas zes maanden later boven de USSR volledig werd begrepen, zoals we nog zullen zien.
De Canberra, die verder werd aangepast tot de RB-57F, verzamelde elektronische informatie en foto-informatie en nam deeltjesmonsters om atmosferische kernproeven op te sporen.
Zweden en Pakistan behoorden tot de landen die de Canberra of RB-57 gebruikten voor inlichtingenmissies in vredestijd. De RB-57F's in Pakistan hielden namens de VS ook tests met ballistische raketten door de Sovjet-Unie in de gaten.
3: Lockheed SR-71 Blackbird
Op 1 mei 1960 werd een Amerikaanse U-2-verkenner neergeschoten boven de Sovjet-Unie. Piloot Francis Gary Powers werd gevangen genomen. Dit maakte duidelijk dat vliegen op grote hoogte niet langer voldoende was om een vliegtuig uit de buurt van luchtafweer te houden.
De volgende generatie spionagevliegtuigen zou dus extreem hoge snelheden (meer dan Mach 3) moeten hebben - en een zekere mate van radarstealth. Stealth-technologie vermindert de afstand en het gemak waarmee een vijandige radar een vliegtuig kan detecteren.
3: Lockheed SR-71 Blackbird
Blackbird-piloot BC Thomas zei ooit: “Dankzij stealth, snelheid, hoogte, sensorwerking en verdedigingssystemen konden we op elk moment boven elke plek op aarde vliegen zonder dat we ons al te veel zorgen hoefden te maken dat we neergeschoten zouden worden.
En de foto's waren goed. Hoe kun je een beter verkenningsvliegtuig hebben dan dat?”
De SR-71 van Lockheed was en blijft het ultieme vliegtuig dat als spionagevliegtuig gebruikt wordt. Kijk eens naar deze kwalificaties: Mach 3+ op 24.000 meter, exotische brandstof, ruimtepakken, zwart, raadselachtig, kleine vloot (32) en een publiekstrekker.
En hij ziet er eerlijk gezegd heerlijk sinister uit - hoewel hij totaal ongewapend is.
2: Boeing RC-135
De RC-135 is afgeleid van het C-135 tankvliegtuig en heeft niet het exotische uiterlijk van sommige andere vliegtuigen op deze lijst. Het zou gemakkelijk zijn om de RC-135 te verwarren met een lijnvliegtuig, maar toch is dit is een van de belangrijkste verkenningsvliegtuigen ter wereld.
Het vliegtuig is een veteraan en bestaat al sinds 1961. Zijn grote omvang en uithoudingsvermogen stellen de RC-135 in staat om bijna overal ter wereld heen te gaan, met zowel een geavanceerd scala aan verkenningsapparatuur als de bemanning om deze te bedienen.
Hoewel er slechts 32 RC-135's zijn gemaakt, zijn ze verkrijgbaar in een verbijsterende reeks varianten voor gespecialiseerde missies.
2: Boeing RC-135
RC-135's hebben drie verschillende missies, waarvan de RIVET JOINT-versie de bekendste is - deze heeft een elektronische en communicatie-inlichtingenmissie.
De COBRA BALL S richt zich op meet- en signatuurintelligentie. Dit betekent het opsporen, volgen, identificeren of beschrijven van de signaturen (onderscheidende kenmerken) van vaste of dynamische doelbronnen.
Dit omvat vaak radar, akoestische inlichtingen en nucleaire chemische & biologische inlichtingen. Vliegtuigen voor communicatie-inlichtingen verzamelen informatie uit communicatie, waaronder radiocommunicatie en telefoongesprekken.
1: Lockheed U-2 ‘Dragon Lady’
De Lockheed U-2 voert al sinds 1956 verkenningsmissies uit en zou alleen al vanwege zijn leeftijd een plaats op deze lijst verdienen. De U-2 is echter meer dan alleen maar eerbiedwaardig, het is ook een uitstekend presterende en historisch zeer belangrijke machine.
Om het hoofd te bieden aan de luchtverdediging van de jaren 50 moesten vliegtuigen steeds hoger vliegen. En om in de ijle lucht op zulke grote hoogtes te kunnen vliegen, was een enorme vleugel nodig.
De U-2, ontworpen door het Amerikaanse vliegtuigontwerpgenie Kelly Johnson, kopieerde veel kenmerken van het F-104-gevechtsvliegtuig, maar verving de beroemde kleine vleugel van de 104 door een enorme zweefvliegtuigachtige vleugel.
1: Lockheed U-2
Afgezien van het feit dat de U-2 vandaag de dag nog steeds vliegt, is de U-2 misschien wel het belangrijkste spionagevliegtuig wat betreft zijn impact.
Aan de hand van beelden van overvluchten van de USSR werd de 'Missile Gap'-kwestie onderzocht. En missies boven het Midden-Oosten in 1956 waarschuwden de VS voor de dreigende Suez-crisis en stelden president Dwight Eisenhower gerust dat de Sovjets geen troepen naar Syrië zouden verplaatsen als reactie op de Frans-Brits-Israëlische invasie.
Een U-2 nam de foto's die president John Kennedy de Sovjet-kernraketten op Cuba toonden voordat de crisis van 1962 uitbrak. Het verlies van de U-2 en piloot Rudolf Anderson door een Cubaanse grond-luchtraket bracht de wereldwijde nucleaire spanningen vervolgens dichter bij het breekpunt. China schoot vier Taiwanese U-2's neer tijdens de voortdurende ruzie over onafhankelijkheid.
Als u dit verhaal leuk vond, klik dan op de bovenstaande Volgen knop om meer van dit soort verhalen van Autocar te zien
Fotolicentie: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.en
Add your comment