Currently reading: 10 verbazingwekkende experimentele vliegtuigen

10 verbazingwekkende experimentele vliegtuigen

Dit is een reeks van buitengewone vliegtuigen die zich in de absolute voorhoede van de technologie bevinden.

De 'X-vliegtuigen' zijn radicale, vaak bizarre machines die de grenzen van het mogelijke op een verbazingwekkende manier verleggen, soms ten koste van het leven van testpiloten.

We hebben een divers aantal van deze spannende vliegtuigen gekozen (sommige uitstekend en sommige verschrikkelijk) om de ongelooflijke prestaties van deze opmerkelijke vliegtuigen te illustreren:


10: Boeing X-32

 Boeing X-32

De luchtinlaat van de X-32 die lijkt op een vrolijke glimlach heeft de Boeing X-32 een verrassende cultstatus bezorgd die zijn vliegcarrière van 2000-2001 ver overleeft.

De X-32 werd gebouwd als een conceptdemonstratieviegtuig voor het programma dat uiteindelijk leidde tot de huidige Lockheed Martin F-35 Lightning II.

Een van de moeilijkste taken die de X-32 B-variant moest uitvoeren, was verticaal opstijgen en landen.

Terwijl de rivaliserende X-35 gebruikmaakte van gerichte stuwkracht en een liftvan, koos de X-32 voor een andere oplossing, de hoofduitlaat met gerichte stuwkracht werd gecombineerd met twee liftnozzles in de romp.


10: Boeing X-32

 Boeing X-32

De X-32 bleek een problematisch ontwerp te zijn. De basisconfiguratie verschilde van wat een theoretische F-32 zou zijn, wat geen indruk maakte op het Ministerie van Defensie.

Het vliegtuig had ook overgewicht en te weinig vermogen, en voor het verticaal opstijgen moest een deel van het vliegtuig verwijderd worden.

De concurrerende Lockheed Martin X-35 werd geselecteerd, wat leidde tot de F-35 Lighting II die vandaag de dag in gebruik is.

Hoewel niet succesvol, was de Boeing X-32 een intrigerend ontwerp dat een heel andere benadering bood voor het maken van een supersonische stealthy jachtbommenwerper met de mogelijkheid van Short Take-Off en Vertical Landing.


9: Grumman X-29

 Grumman X-29

Vandaag de dag heeft bijna elk vliegtuig dat sneller dan 800 km/u vliegt een achterwaarts gepijlde of deltavleugel.

Dit is echter niet de enige oplossing voor hogesnelheidsvluchten: de voorwaartse vleugel biedt verschillende voordelen (voor hetzelfde gegeven vleugeloppervlak), waaronder een hogere lift-drag-verhouding, betere wendbaarheid, groter bereik bij subsonische snelheid, verbeterde stabiliteit bij hoge invalshoeken en een kortere start- en landingsafstand.

Back to top

Dankzij de komst van sterkere materialen schreef de Amerikaanse regering in 1977 voorstellen uit voor een onderzoeksvliegtuig om het concept van de voorwaarts gepijlde vleugel te onderzoeken.


9: Grumman X-29

 Grumman X-29

Om tijd en geld te besparen, stelde het bedrijf Grumman een X-29 voor die veel onderdelen van andere bestaande vliegtuigen hergebruikte, en het versloeg een concurrerend bod van General Dynamics met een aangepaste F-16.

De twee X-29 vliegtuigen vlogen van 1984 tot 1992 op NASA Ames-Dryden Flight Research Facility op Edwards Air Force Base, Californië.

De voorwaarts gepijlde vleugels waren ver naar achteren gemonteerd, met canards (horizontale stabilisatoren om de neusstand te regelen) voor de vleugels.

De X-29 demonstreerde een sterke wendbaarheid, supersonische prestaties en een indrukwekkend lichte structuur, maar dit vleugelontwerp is nooit veel verder gekomen.


8: Convair X-6

 Convair X-6

Amerika heeft tussen 1946 en 1961 grote inspanningen geleverd om een nucleair aangedreven strategische bommenwerper te maken, waarbij het equivalent van meer dan 10 miljard dollar werd uitgegeven, en sommige schattingen zijn nog veel hoger.

Omdat ze niet afhankelijk waren van vloeibare straalbrandstof, werd gehoopt dat dergelijke vliegtuigen weken achtereen zouden kunnen vliegen en constant paraat zouden zijn en een onbeperkt bereik zouden hebben om elk doel te raken.

De Convair X-6 was een voorgesteld vliegtuig dat werd omgebouwd van de NB-36H om de technologie van de nucleair aangedreven bommenwerper volwassen te maken.

De Convair NB-36H (foto) was een experimenteel vliegtuig dat een kernreactor aan boord had, maar deze niet gebruikte om het vliegtuig aan te drijven: in plaats daarvan was het om de veiligheid van de afscherming en de werking in de lucht te testen.


8: Convair X-6

 Convair X-6

De NB-36H vloog tussen 1955 en 1957 in totaal 215 uur boven New Mexico en Texas, gedurende 47 missies, waarvan 89 keer met de reactor.

Back to top

In 1961 annuleerde president Kennedy het hele programma vanwege de onvolwassenheid van de technologie en de hoge kosten. De Convair X-6 zelf zou nooit vliegen, wat veel mensen misschien maar goed ook vinden gezien de catastrofale risico's bij een mogelijk ongeluk.


7: Ryan X-13 Vertijet

 Ryan X-13 Vertijet

Eén benadering van verticaal opstijgen en landen was om een vliegtuig te maken dat opstijgt (en vaak ook landt) met de neus in de lucht en de staart op de grond.

Het is een lastige technologie, die een onhandige (en potentieel gevaarlijke) overgang van horizontale naar verticale vlucht vereist. Een ander probleem is de positie en het zicht van de piloot.

Dit driehoekige (Delta) gevleugelde vliegtuig gebruikte een Britse Rolls-Royce Avon RA.28 turbojet. De besturing werd bereikt door vector motorstuwkracht. Het vliegtuig vloog voor het eerst op 10 december 1955 en haalde tijdens het testen een vrij bescheiden topsnelheid van 563 km/u.


7: Ryan X-13 Vertijet

 Ryan X-13 Vertijet

De X-13 was succesvoller dan vergelijkbare vliegtuigen die door turboprops werden aangedreven, maar het was nog steeds de verkeerde aanpak. In een poging om het vliegtuig te promoten, zorgde Ryan ervoor dat de X-13 de Potomac River overstak en bij het Pentagon landde, maar het project kwam nooit veel verder.


6: Bell X-22

 Bell X-22

Vliegtuigen met draaibare propellers op de vleugels zijn al een tijdje een hoofdbestanddeel van sciencefiction, maar in werkelijkheid zijn ze nog ouder en gaan ze minstens zo ver terug als de X-22 uit 1966.

De driebladige propellers van de X-22 waren op vier vleugels gemonteerd en werden aangedreven door vier gasturbines die paarsgewijs op de achtervleugels waren gemonteerd.

De besturing werd bereikt door het kantelen van de propellerbladen en het gebruik van stuurvlakken, die zich stroomafwaarts van de propellers bevonden.


6: Bell X-22

 Bell X-22

De Bell X-22 werd gemaakt om de plausibiliteit van een snel verticaal en opstijgend troepentransport te onderzoeken, en om te kijken of dit concept kon werken.

Back to top

Het toestel vloog voor het eerst op 17 maart 1966 en haalde een topsnelheid van 515 km/u, wat veel sneller is dan een conventionele helikopter, maar iets onder de beoogde snelheid van 525 km/u ligt.

Vandaag de dag vliegen de VS en Japan met de Bell Boeing V-22 Osprey. De Osprey is geen tilt-wing-ontwerp, maar een tilt-rotor-ontwerp waarbij alleen de motor beweegt. Door deze aanpak is het vliegtuig gemakkelijker te besturen.


5: Douglas X-3 ‘Stiletto’

 Douglas X-3 ‘Stiletto’

Alleen al door zijn uiterlijk lijkt de buitengewoon gestroomlijnde Douglas X-3 het snelste vliegtuig ooit gemaakt: zijn lange naaldachtige neus en minuscule vleugel suggereren een verbazingwekkende snelheid.

Het werd inderdaad gebouwd om een van de snelste vliegtuigen ter wereld te zijn, waarbij langdurig vliegen op Mach 2+ een belangrijk onderdeel van de vereiste was.

Uiterlijk kan echter bedrieglijk zijn en de X-3 haalde minder dan de helft van de beoogde topsnelheid.

In plaats van Mach 2+ haalde het zelfs Mach 1 niet in horizontale vlucht, grotendeels omdat het chronisch te weinig vermogen had. In tegenstelling tot de eerdere Bell X-1 en X-2 zou de X-3 straalmotoren gebruiken, maar dit zou problemen opleveren.


5: Douglas X-3 ‘Stiletto’

 Douglas X-3 ‘Stiletto’

Door ontwikkelingsproblemen met de motoren had de X-3 18% minder vermogen dan nodig was. Het oorspronkelijk geplande motortype, de Westinghouse J46, werd tijdens de ontwikkeling te groot in diameter en werd vervangen door een kleiner, zwak motortype, de Westinghouse XJ34-WE-17.

Hoewel hij faalde in zijn doelstellingen, was de X-3 in ieder geval een pionier in het gebruik van titanium in belangrijke vliegtuigstructuren, en, minder goed, het bereiken van een van de snelste startsnelheden van 418 km/u.

Een nuttige spin-off van deze snelle start was dat het een nieuwe generatie banden inspireerde met een grotere hittebestendigheid...


4: Hiller X-18 ‘Propelloplane’

 Hiller X-18 ‘Propelloplane’

Back to top

Doordat er geen startbaan meer nodig is, heeft een vliegtuig een enorme mate van flexibiliteit, waardoor het overal kan opstijgen waar dat nodig is.

Hoewel een helikopter verticaal kan opstijgen en landen, is hij veel langzamer dan een vliegtuig. De zoektocht naar een snellere vorm van verticaal opstijgen en landen is op veel verschillende manieren benaderd.

Eén manier om verticaal te kunnen vliegen is door de hele vleugel, inclusief de motoren, 45 graden te draaien, een concept dat bekend staat als een 'kantelvleugel'.

Om geld te besparen werden veel onderdelen uit andere vliegtuigen en projecten gehaald: de enorme gekoppelde turbofanmotoren werden uit een geannuleerd gevechtsvliegtuigproject gehaald. De controle over de neusstand kwam van een Westinghouse J34 straalmotor.


4: Hiller X-18

 Hiller X-18

De X-18 vloog voor het eerst op 24 november 1959 en twee problemen met het concept waren al snel duidelijk. Een grote verticale vleugel werkt als een bootzeil, wat de bestuurbaarheid bij het landen en opstijgen beïnvloedt, en als één stel gekoppelde motoren zou uitvallen, zou dat rampzalige gevolgen hebben.

De oplossing voor dit laatste probleem zou zijn om beide sets motoren aan beide propellers te koppelen, een complexe oplossing die vandaag de dag gebruikt wordt voor de V-22 Osprey.

De X-14 was niet de eerste poging om een dergelijk vliegtuig te bouwen: het Duitse Weserflug P.1003-concept was zo'n 21 jaar eerder. De X-14 zou ook niet de laatste zijn, het tiltwing-concept keerde terug in de Airbus A³ Vahana van 2018, een technologisch demonstratiemodel voor halfautomatische vliegende auto's.


3: Noord-Amerikaanse X-15

 Noord-Amerikaanse X-15

De Amerikaanse serie van steeds snellere bemande X-vliegtuigen bereikte zijn hoogtepunt met de spectaculaire North American X-15, een ongeëvenaard vliegtuig dat nog steeds het snelste bemande vliegtuig is dat ooit is gemaakt, hoewel het record al in 1967 werd gevestigd.

Genesteld onder de vleugel van zijn NB-52 moederschip, werd het op 13.700 meter hoogte losgelaten met een snelheid van ongeveer 800 km/u.

Back to top

Het was toen dat de raketvoortstuwing het vliegtuig naar snelheden boven Mach 6 en hoogtes van meer dan 100 kilometer zou stuwen.


3: Noord-Amerikaanse X-15

 Noord-Amerikaanse X-15

De XLR-99-raketmotor die in de meeste X-15 vluchten werd gebruikt, genereerde 57.000 pond stuwkracht, meer dan twee Eurofighter Typhoon-motoren in volle naverbrander. Hij werkte op watervrije ammoniak en vloeibare zuurstof.

De raket vuurde slechts 80 tot 120 seconden, daarna was er een vlucht van 8 tot 12 minuten zonder vermogen die eindigde in een zweeflanding met 320 km/u.

De X-15 was een hypersonisch onderzoeksprogramma en de lessen die eruit werden geleerd, hielpen bij de ontwikkeling van de programma's Mercury, Gemini, Apollo en Space Shuttle.


2: X-62 VISTA (Variable Stability In-flight Simulator Test Aircraft)

 X-62 VISTA (Variable Stability In-flight Simulator Test Aircraft)

Het veelzijdige F-16 gevechtsvliegtuig heeft zich vaak op onderzoeksgebied begeven. In de loop der jaren zijn F-16's uitgerust met een vreemd assortiment vleugels, besturingsdiensten, inlaten, straalpijpen en 'zwarte dozen'.

De X-62 is een van de laatste in deze lange reeks van onderzoeks-F-16's. Beginnend als de NF-16D-conversie van de F-16, had het een multi-axis thrust vectoring (MATV)-motormondstuk waardoor een hoge mate van actieve controle mogelijk was in een post-stall-situatie.

Eenvoudiger gezegd, de stuwkracht van het vliegtuig kon worden gestuurd om gecontroleerd vliegen in schijnbaar onmogelijke richtingen (of houdingen ten opzichte van de vliegrichting) mogelijk te maken.

Dit zou gebruikt kunnen worden voor een beslissende voorsprong in een luchtgevecht, maar heeft ook andere interessante toepassingen.


2: X-62 VISTA

 X-62 VISTA

Het vliegtuig kan zelfs worden geprogrammeerd om op dezelfde manier te vliegen als vele andere types, een geweldig trainingshulpmiddel. Door verschillende besturingswetten te volgen, kan het vliegtuig de manoeuvreereigenschappen van verschillende types krijgen, inclusief nog niet gevlogen of vijandelijke types.

Back to top

Later in zijn carrière werd hij omgedoopt tot de X-62 om zijn bijdrage aan baanbrekend onderzoek volledig te erkennen. Hij keerde terug om de autonome besturing van een vliegtuig door kunstmatige intelligentie te onderzoeken.

Op een historisch moment 'vocht' de X-62, bestuurd door kunstmatige intelligentie, tegen andere Amerikaanse gevechtsvliegtuigen in een gesimuleerd luchtgevecht, en deed dat bijzonder goed.


1: Bell X-1

 Bell X-1

Vliegtuigen met zuigermotoren uit de Tweede Wereldoorlog konden worden gebruikt bij snelheden die de geluidssnelheid benaderden (ongeveer 1200 km/u op zeeniveau), maar vertoonden bij dergelijke snelheden enkele onvoorspelbare en gevaarlijke eigenschappen.

Een misverstand hierover in de media creëerde een populair idee van een schijnbaar onoverbrugbare snelheid, de zogenaamde 'Geluidsbarrière'.

De nieuwe technologieën van straal- en raketaandrijving maakten supersonische vluchten mogelijk.

Duitse V2-raketten hadden tijdens de oorlog zelfs met 5760 km/u gevlogen. Wat nodig was, was een bemand vliegtuig om te bewijzen dat supersonisch vliegen veilig was voor een mens, en om de aerodynamische eigenaardigheden volledig te begrijpen.


1: Bell X-1

 Bell X-1

Een raketmotor was de eenvoudigste manier om voldoende stuwkracht te genereren, maar het enorme brandstofverbruik betekende dat een dergelijk vliegtuig vanaf een moederschip op hoogte gelanceerd moest worden om het brandstofverslindende proces van opstijgen en naar hoogte klimmen te vermijden.

De Bell X-1 gebruikte een vorm die gebaseerd was op een .50 kaliber kogel met een kleine rechte vleugel. Op 14 oktober 1947 vloog testpiloot Charles 'Chuck' Yeager (foto) de X-1, bijgenaamd Glamorous Glennis voor zijn vrouw, gelanceerd vanaf een B-29 'moederschip' en bereikte een snelheid van Mach 1,06.

De Bell X-1 was het eerste vliegtuig dat de zogenaamde 'geluidsbarrière' doorbrak tijdens een gecontroleerde vlucht op gelijke hoogte.

Als u dit verhaal leuk vond, klik dan op de bovenstaande Volgen knop om meer van dit soort verhalen van Autocar te zien

Fotolicentie: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.en


Join our WhatsApp community and be the first to read about the latest news and reviews wowing the car world. Our community is the best, easiest and most direct place to tap into the minds of Autocar, and if you join you’ll also be treated to unique WhatsApp content. You can leave at any time after joining - check our full privacy policy here.

Add a comment…